جرایم رایانه ای چه نوع جرمی هستند
جرائم رایانه ای
با توسعه و پیشرفت تکنولوژی و نقش پر رنگ آن در جوامع امروزی، این حوزه به صورت یک موضوع جدید و پر چالش تبدیل شده است.
امروزه نمی توان تاثیر استفاده از اینترنت و وسایل الکترونیکی از جمله کامپیوتر ها و موبایل ها بر زندگی افراد نادیده گرفت.
حضور افراد در فضای مجازی، ایجاد کسب و کار در این فضا، شکل گیری روابط اجتماعی در آن و همچنین انجام معاملات تجاری از طریق آن باعث شده است این فضا به عنوان یک محیط مجازی درآید که برخی از افراد از آن سود جویی می کنند.
قانون گذار برای جلوگیری از ایجاد اختلال در این فضا و مشخص کردن قواعد استفاده کنندگان، قوانینی را در این زمینه وضع کرده است.
جرم رایانه ای یعنی کسی با استفاده از کامپیوتر اقدام به انجام اعمال مجرمانه ای مانند بدست آوردن اطلاعات شخصی دیگران کند . جرم رایانه ای در قانون تعریف نشده است و تنها به بیان انواع و مصادیق آن اکتفا شده است.
تعاریف جرائم رایانه ای
- هر فعل و یا ترک فعل غیر قانونی که یا به وسیله رایانه و یا با اخلال در سیستم های رایانه ای و یا نفوذ در سیستم های رایانه ای را گویند که به موجب قانون برای آن مجازات تعیین شده را جرم رایانه ای گویند.
- تعریف دیگری که می توان ارایه کرده این است که هر جرمی که قانونگذار به صراحت رایانه را به منزله موضوع یا وسیله جرم جزء رکن مادی آن اعلام کرده باشد (یعنی آن رفتار یا عمل مجرمانه بوسیله رایانه یا در فضای رایانه اتفاق افتاده باشد).
در مورد تعریف جرم رایانه ای، برخی اساتید حقوق جرایم رایانه ای را جزء جرایم مرتبط با فناوری اطلاعات می دانند و اینگونه بیان می کنند که «اصطلاحات جرم رایانه ای و جرم مرتبط با رایانه، اولین و قدیمی ترین اصطلاحاتی هستند که برای نسل اول جرایم فناوری اطلاعات مورد استفاده قرار گرفته اند و علت انتخاب عناوین جرم رایانه ای و جرم مرتبط با رایانه برای اینگونه جرائم این بوده که رایانه به عنوان هدف و یا وسیله ارتکاب جرم در این گونه جرائم محوریت داشته است.
- در تعریف دیگر، جرم کامپیوتری صرفاً عبارت از جرایمی است که در فضای سایبر رخ می دهد از این نظر جرایمی مثل هرزه نگاری، افترا، آزار و اذیت و سوء استفاده از پست الکترونیکی و سایر جرایمی که در آنها کامپیوتر به عنوان ابزار و وسیله ارتکاب جرم بکار گرفته می شود، در زمره جرم کامپیوتری قرار نمی گیرد.
در تعریف گسترده تر از جرم کامپیوتری هر فعل و ترک فعلی که «در» یا «از طریق» یا «به کمک» از طریق اتصال به اینترنت، چه به طور مستقیم، یا بطور غیرمستقیم رخ می دهد و توسط قانون ممنوع گردیده و برای آن مجازات در نظر گرفته شده است جرم کامپیوتری نامیده می شود.
انواع جرائم رایانه ای
در قوانین مربوط به جرائم رایانه ای مصوب در ۵ خرداد ۱۳۸۸ جرائم رایانه ای به چند دسته تقسیم بندی می شوند:
- جرائم علیه محرمانگی داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی که این مورد شامل دسترسی غیر مجاز، شنود غیرمجاز وجاسوسی رایانه ای می شود.
- جرائم علیه صحت و تمامیت داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی که شامل جعل رایانه ای وتخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی می شود.
- سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه
- جرائم برخلاف عفت و اخلاق عمومی
- هتک حیثیت و نشر اکاذیب
- سایر جرائم (برای آشنایی با جرائم سایبری این لینک را کلیک کنید.)
کلاهبرداری رایانه ای
همانطور که از اسم کلاهبرداری رایانه‌ای پیداست، این جرم در محدوده‌ای فضای مجازی و اینترنت قابل ارتکاب است. از همین نکته یکی از تفاوت‌های مهم این جرم با کلاهبرداری معمول و سنتی مشخص می‌شود.
کلاهبرداری سنتی باید در فضای واقعی رخ دهد و فرد، فریب کلاهبردار را بخورد و مالش را در اختیار کلاهبردار قرار دهد.
تفاوت کلاهبرداری اینترنتی با کلاهبرداری سنتی، در ارتکاب محیط این جرائم و همچنین در تفاوت وسایل ارتکاب جرم است.
اما در کلاهبرداری رایانه‌ای ، کلاهبردار از طریق فضای مجازی و با تغییر دادن داده‌ها و اطلاعات فرد، حتی بدون آگاهی بزه‌دیده، اموال وی را تصاحب می‌کند.
مثلا از طریق فضای مجازی در داده‌های حساب‌های بانکی افراد دست می‌برد و موجودی آن حساب‌ها را به حساب خود واریز می‌کند.
این جرم در زمره جرایم علیه اموال و مالکیت است، که عبارت است از: تحصیل مال غیر که با توسل به وسایل متقلبانه از طرف کلاهبردار ارتکاب می یابد.
در دنیای امروز مردم به جای پرداخت های نقدی از پرداخت های بانکی استفاده می کنند و همین هم باعث می شود تا بیش تر کلاهبرداری ها در این زمینه صورت گیرد.کلاهبرداری رایانه ای به صورت های زیر می تواند انجام شود:
- داده هایی که به رایانه داده می شود اشتباه باشد بیش تر موارد در کلاهبرداری ها نیز در همین حوزه است که فرد بزهکار از راه بیش تر کردن، فرستادن و یا تغییر اطلاعات به مکان دیگری مرتکب جرم شده است.
- مرکتب کاری کند که در نحوه صحیح پردازش رایانه ای خلل ایجاد شود.
- نتیجه ای درست که کامپیوتر ان را نشان می دهد را دچار خلل می کند.
جاسوسی رایانه ای
یکی از انواع جرائم رایانه ای، جاسوسی رایانه ای است. در این جرم هدف برنامه های رایانه ای است. با پیشرفت تکنولوژی جاسوسی ها نیز جدیدتر می شوند.
از روش های عمومی برای دست یابی به داده ها می توان فایل ها را کپی کرد زیرا در روش های قدیمی مثل رشوه دادن و این که فرد را برای انجام دادن کارهایی در مدت کوتاه فرستاده شود.
قانون جرائم رایانه ای ایران ،ماده های ۳،۴ و ۵ را به مباحث جاسوسی اختصاص داده است.
ماده ۳ قانون جرائم رایانه ای بیان می دارد: «هر شخصی به صورت غیر مجاز نسبت به اطلاعات مخفیانه در حال ارسال و دریافت یا ذخیره شده در سایت های رایانه ای یا مخابراتی کارهای زیر را انجام دهد به مجازات های زیر برای او اعمال خواهد شد:
- دست یافتن به داده ها و بدست اوردن ان ها و یا شنیدن محتواهای مخفیانه در زمان انتقال به یک تا سه سال حبس و مقدار بیست تا شصت میلیون جزای مقدی مجازات خواهد شد.
- اگر داده ها در دسترس افرادی که صلاحیت ندارند قرار بگیرند ان گاه فرد به دو تا ده سال حبس محکوم نمی شوند.
- اگر داده ها و اطلاعات دولتی را در اختیار گروه های بیگانه قرار دهد فرد به پنج تا پانزده سال حبس محکوم خواهد شد.
ماده ۴ قانون جرائم رایانه ای امده است که هر شخصی که به داده های سری دست پیدا کند و سایر موراد امنیتی را زیر پا بگذارد ان ها به شش ماه تا دو سال حبس و جزای نقدی برابر ده تا چهل میلیون محکوم خواهد شد .
ماده ۵ قانون جرائم رایانه ای بیان نموده است که اطلاعاتی که در اختیار افراد دولتی قرار می گیرد و روش های حفاظت از داده ها نیز به ان ها اموزش داده می شود.
حال اگر این اطلاعات به خاطر بی احتیاطی در دسترس افرادی که صلاحیت ندارند قرار بگیرد فرد به میزان نود و یک روز تا دو سال حبس و پنج تا چهل میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. همچنین به میزان شش ماه تادو سال نیز از خدمت محروم خواهد بود.
سرقت نرم افزار
در ماده ۱۲ قانون جرائم رایانه و سرقت های رایانه ای بیان شده است که هر فردی که به صورت غیرمجاز داده های شخص دیگری را به سرقت ببرد و البته اصل اطلاعات در اختیار خود شخص باشد فرد یا به جزای نقدی برابر یک تا بیست میلیون ریال و یا به حبسی برابر نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پانصد هزار تومان تا دو میلیون تومان یا هردو محکوم خواهد شد.
موارد گفته شده از تقسیم بندی کلی جرائم رایانه ای برگرفته شده است و در هفت گروه جای می گیرد که در این جا به بررسی دو مورد از ان ها پرداختیم .موارد دیگر ان شامل جعل رایانه ای ، ایجاد خسارت داده ها و یا برنامه های رایانه ای ،نفوذ کردن رایانه ای ،استراق السمع غیر مجاز و پورنوگرافی رایانه ای می باشند.
مصادیق جرایم رایانه ای را می توان طبق قانون در موارد زیر دانست ، هر چند محدود به این موارد نیست و انواع جرم رایانه ای دیگری را هم می توان به آن افزود که در قانون نیامده اند :
۱) دسترسی غیر مجاز به داده یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی
۲) شنود غیر مجاز محتوای در حال انتقال ارتباطات غیر عمومی در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا امواج مغناطیسی یا نوری
۳) جاسوسی یارانه ای
۵) تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی
۶) جرم سرقت اینترنتی و کلاهبرداری مرتبط با رایانه
۷) جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی
۹) تولید ، انتشار یا در دسترس قرار دادن یا معامله داده ها یا نرم افزارها یا هر نوع ابزار الکترونیکی
۱۰) فروش یا انتشار یا در دسترس قرار دادن گذرواژه یا هر داده ای که امکان دسترسی غیرمجاز به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی متعلق به دیگری
۱۱) انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز ، شنود غیرمجاز ، جاسوسی رایانه ای و تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی
دادگاه صالح برای رسیدگی به جرایم رایانه ای
مطابق مواد ۳۰ و ۳۱ قانون جرایم رایانه ای مصوب سال ۱۳۸۸، قوه قضاییه موظف است به تناسب ضرورت، شعبه یا شعبی از دادسراها، دادگاه‌های عمومی و انقلاب، نظامی و تجدیدنظر را برای رسیدگی به جرایم رایانه‌ای اختصاص دهد.
در این زمینه قضات دادسراها و دادگاه‌های مذکور باید از میان قضاتی که آشنایی لازم به امور مربوط به رایانه را دارند، انتخاب شوند.
در این رابطه دادسرای ویژه رسیدگی به جرایم رایانه ای و فناوری ارتباطات موسوم به دادسرای جرایم رایانه (ناحیه ۳۱ تهران) تنها مرجع فعال در زمینه رسیدگی به جرایم رایانه‌ای است.
این دادسرا مسئولیت رسیدگی به جرایم مربوط به تخلفات در حوزه فضای مجازی را به عهده دارد.
گفتنی است این دادسرای تخصصی با هدف رسیدگی به جرایم رایانه ای و فناوری اطلاعات و ارتباطات، رسیدگی به پرونده‌های شرکت‌های هرمی و شکایات مربوط به جرایم ارتکابی در فضای مجازی ایجاد شده است.
مجازات جرائم رایانه ای
جرایم رایانه ای نیز مانند هر جرم دیگری مجازاتی را به دنبال دارد. این مجازات در چارچوب قوانین جرایم رایانه‌ای به شرح زیر تعیین شده است:
- مطابق ماده ۷۲۹ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت‌شده است، دسترسی یابد، به ۹۱ روز تا یک سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
- مطابق ماده ۷۳۰ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز، محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه‌ای رایانه‌ای یا مخابراتی یا امواج الکترومغناطیسی یا نوری را شنود کند، به شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی از ۱۰ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مطابق ماده ۷۳۲ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به قصد دسترسی به داده‌های سری موضوع ماده (۳) این قانون، تدابیر امنیتی سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی را نقض کند، به شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی از ۱۰ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
- مطابق ماده ۷۳۶ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز داده‌های دیگری را از سامانه های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده حذف یا تخریب یا مختل یا غیرقابل پردازش کند، به شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی از ۱۰ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
- مطابق ماده ۷۳۸ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز با اعمالی از قبیل مخفی کردن داده‌ها، تغییر گذرواژه یا رمزنگاری داده‌ها مانع دسترسی اشخاص مجاز به داده‌ها یا سامانه های رایانه‌ای یا مخابراتی شود، به ۹۱ روز تا یک سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
- مطابق ماده ۷۴۰ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز داده‌های متعلق به دیگری را برباید، چنانچه عین داده‌ها در اختیار صاحب آن باشد، به جزای نقدی از یک تا ۲۰ میلیون ریال و در غیر این صورت به ۹۱ روز تا یک سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
- مطابق ماده ۷۴۱ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر رد مال به صاحب آن، به یک تا پنج سال حبس یا جزای نقدی از ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مطابق ماده ۷۴۲ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده، محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد تجارت یا افساد تولید یا ذخیره یا نگه‌داری کند، به ۹۱ روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
- مطابق ماده ۷۴۴ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر شخص دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به ۹۱ روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مطابق ماده ۷۴۵ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به وسیله سامانه های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به ۹۱ روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
- مطابق ماده ۷۴۶ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، راسا یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یاد شده به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت، به ۹۱ روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم با در اختیارگذاشتن وکلای پایه یک دادگستری در زمینه جرائم رایانه ای و سایبری می تواند کمک شایانی در راهبرد پرونده شما نماید.
